- Berdeak EQUOren ustez, Gipuzkoako Foru Aldundiak A-636 Bergara-Beasain autobian ezarriko duen Abiatu sistemak, pentsatuta dagoen bezala, trafikoa bigarren mailako bideetara transferitzea eragingo du, ibilgailu pribatua gehiago erabiltzea sustatuko du eta diskriminazio-eragina izango du Urola Garaiko, Goierriko eta Debagoieneko biztanleentzat, Gipuzkoako gainerako biztanleekin alderatuta.
- Berdeak EQUOk zerga-sistema mistoa proposatzen du, eta bide-azpiegituren erabileragatik bildutakoaren zati bat mugikortasun jasangarria finantzatzera bideratzea defendatzen du, batez ere garraio publikorako sarbide okerrena duten eskualdeetan.
Gipuzkoako Foru Aldundiak urtarrilaren 18an (asteartea) jarriko du martxan bidesariagatiko ordainketa, Bergara-Beasain tartean, A-636 autobian. Neurri horrek pertsona askoren protestak eragin ditu kaltetutako udalerri eta eskualdeetan. Euskal erakundeek hainbat hamarkadatan ibilgailu pribatuaren erabilera askea sustatu ondoren, orain ikusten dute Aldundiak hartutako neurri hori ez datorrela bat ibilgailu partikularraren ordezko aukerekin, batez ere eskualdeko garraio publikoa hobetzearekin lotuta.
2030erako Euskadiko Garraio Iraunkorraren Gidaplanak garraioaren kanpo-kostuak barneratzea aipatzen du, eta “kutsatzen eta erabiltzen duenak” kontzeptua azpimarratzen du; kostuak barneratzeko neurriak planteatzeko aztertu beharreko aldagaietako bat bezala ordaintzen du, baina ez du adierazten ez nork, ez nola ordainduko lituzkeen.
Berdeak EQUOk defendatzen du bide-azpiegiturak erabiltzeagatiko tasak baliagarriak direla mugikortasun justuago, jasangarriago eta seguruago baterantz aurrera egiteko, baina betiere ibilgailuen berotegi-efektuko gasen emisioak murriztera bideratuta badaude, modu garden eta objektiboan kalkulatzen badira, ibilgailua benetan erabiltzeagatik ordaintzen bada eta erabiltzaileen errenta-maila kontuan hartzen bada.
Zoritxarrez, Gipuzkoako Foru Aldundiak A-636 errepiderako eta gainerako foru-errepideetarako ezarritako bidesari-sistemak mugikortasun justu eta iraunkorraren guztiz kontrako seinaleak bidaltzen dizkie herritarrei, zeren eta:
- Ahalmen handiko bideetan bakarrik aplikatzen da, eta, ondorioz, trafikoa bigarren mailako bideetara eramaten da.
- Abiatu sistemak gastu-muga bat eta deskontu batzuk ezartzen ditu egindako bidaia-kopuruaren arabera, eta horrek ibilgailu pribatua gehiago erabiltzea sustatuko du deskontu horiez gozatzeko.
- Abiatu sistemak ez du diskriminatzen ibilgailuaren potentziaren, okupazio-mailaren edo erabiltzailearen errentaren arabera, eta, beraz, zerga-eragin erregresiboa du errenta baxuenak dituzten pertsonentzat.
- Tarifak Beasain-Bergara tartean aplikatzen dira, baina ez Beasain-Gasteiz eta Beasain-Donosti tarteetan, eta horrek diskriminazioa dakar Gipuzkoako barruko eskualdeetarako joan-etorrietan, hiriburuetatik eta hiriburuetara egiten diren joan-etorrien aldean.
- Ez da modu gardenean azaldu tarifak kalkulatzeko modua (0,05 €/ km inguru); izan ere, Espainiako Gobernuak Estatuko ahalmen handiko bideei 2024rako ezarri nahi dizkienak boskoiztu ditu (0,01 €/ km).
Aitzitik, Berdeak EQUOk Gipuzkoako errepideak (eta, hedaduraz, Euskadi osokoak) erabiltzeagatik ordaintzeko sistema misto bat proposatzen du, “erabiltzen eta kutsatzen duena, ordaintzen du” eta sozialki bidezkoa den lehentasunekin bat datorrena, ekitate-printzipioari erantzunez. Eskema hori bi karga-motatan oinarrituko litzateke:
- 12 tonatik gorako salgaiak garraiatzeko ibilgailu astunen pasabidea zergapetzeko bidesariak, ibilgailuak lurraldeko errepideetatik egiten duen distantziaren arabera.
- Oinarrizko tarifa bakarra Autonomia Erkidegoan kokatutako gainerako ibilgailuentzat, ibilgailu motari eta erabilera-mailari lotua, eta hobari progresibo batekin osatzen dena, erabiltzailearen errenta-mailaren arabera.
Berdeak EQUOk deitoratu duenez, Aldundiaren helburua ez da Gipuzkoako errepideetan zerga-sistema justu eta iraunkor bat ezartzea, baizik eta “BIDEGI sozietate publikoaren kontuak koadratzea, hainbat hamarkadatan bide-sare batean xahutu eta gainkostuak jasan ondoren. Sare horren mantentze-kostua milioi askokoa da, eta ezin da aurrekontu arruntekin ordaindu”. Jose Ramon Becerra, Euskadiko alderdi berdearen bozeramailearen hitzetan, “lastima da, bizi dugun krisi klimatiko eta ekonomiko honetan, Aldundia gehiago pentsatzea iraganean egindako akats politikoen kostua ordaintzen, Urola Garaiko, Goierriko eta Debagoieneko herritarrentzat mugikortasun justu eta jasangarria errazten baino”.
Ildo horretan, alderdi berdeak planteatzen du, halaber, bide-azpiegituren erabileragatik bildutako diruaren zati bat garraio publikoko eta mugikortasun iraunkorreko politikak finantzatzeko erabiltzea, eta tasa-ordainketaren aldi baterako salbuespenak ezartzea garraio publikoko sarerako sarbide txikiena duten eskualde edo biztanle-guneetako biztanleentzat, hala nola tasa horren eraginpeko eskualdeentzat, azpiegitura hori hobetzen ez den bitartean.